Projelerimiz

İmalat Sanayii Alt Sektörlerinde Sektörel Kaynak Verimliliği Rehberlerinin Hazırlanması

    GENEL BİLGİLER

    İmalat Sanayii Alt Sektörlerinde Sektörel Kaynak Verimliliği Rehberlerinin Hazırlanması

    Projenin Adı:İmalat Sanayii Alt Sektörlerinde Sektörel Kaynak Verimliliği Rehberlerinin Hazırlanması

    Projeyi Destekleyen Kurum / KuruluşT.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü

    Proje Süresi: 18 ay

    Proje Başlangıcı: 1 Ocak 2018

    Proje Bitişi: 30 Haziran 2019

    Proje ile ilgili kısa bilgi: Bu projenin konusunu, Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) Üretimde Verimliliğin Artırılması Öncelikli Dönüşüm Programı Eylem Planı kapsamında yer alan “İmalat sanayiinde kaynak-verimli üretim teknolojilerinin yaygınlaştırılması için sektörel rehber dokümanların hazırlanması” ve T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Planı (2013-2017) “3.16.5. Temiz üretim/eko-verimlilik konusunda sektörel uygulama kılavuzlarının hazırlanması” eylemleri çerçevesinde belirlenen faaliyetleri yerine getirmek amacıyla “13.30 Tekstil Ürünlerinin Bitirilmesi (Tekstil alt sektörü), 23.31 Seramik karo ve kaldırım taşları imalatı (Diğer metalik olmayan mineral alt sektörü), 23.51 Çimento İmalatı (Diğer metalik olmayan mineral alt sektörü) , 20.15 Kimyasal Gübre ve Azot Bileşiklerinin İmalatı, 10.39 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması (Gıda alt sektörü), 23.11 Düz Cam İmalatı (Diğer metalik olmayan mineral alt sektörü), 10.82 Kakao ve çikolata, şekerleme (Gıda), 24.10 Ana Demir ve Çelik Ürünleri İle Ferro Alaşımların İmalatı, (Ana metal) alt sektörlerinde sektörel kaynak verimliliği klavuzlarının hazırlanması oluşturmaktadır.

    Proje İş Paketleri:

    Tekstil Ürünlerinin Bitirilmesi 

    Tekstil sektörünün ülkemiz imalat sanayi içerisindeki payı yaklaşık %16 civarındadır ve sektörde yaklaşık 2 milyon kişi istihdam edilmektedir. Sektörde özellikle bitim işlemlerinin (boyama, apreleme, son işlemler vb.) uygulandığı tekstil ürünlerinin bitirilmesi alt sektöründe çok farklı tipte kimyasallar, yüksek miktarlarda su ve ısıl işlemler için enerji kullanımı ön plana çıkmaktadır. “Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin Belirlenmesi Projesi” saha çalışmaları ve literatürden derlenen verilere göre sektörde %15-79 aralığında su tasarruf potansiyeli, %15-40 arasında enerji tasarrufu potansiyeli, atıksu miktarında %23-72 oranında azalma potansiyeli, atık gaz emisyonlarında %60’dan fazla azalma potansiyeli ve katı atık miktarında %50 civarında bir azalma potansiyeli belirlenmiştir. Sektörde uygulanan işlemlerin işletme bazında dahi farklılıklar göstermesinden dolayı bu aralıklar oldukça geniş tespit edilmiştir. Bu sebeplerle kirliliklerin kaynakta önlenmesi, tespit edilen bu potansiyellerin hayata geçirilmesinde etkin bir rol oynayacaktır. Bu yüzden sektörde yapılacak verimlilik çalışmaları ülkenin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkı sağlayacaktır.

    Sektörde oluşturulan anketlere verilen cevapların yaklaşık %77’si “Tekstil ürünlerinin bitirilmesi” alt sektöründen temin edilmiştir. Özellikle tekstil boyama ve terbiye işlemlerinde su tüketiminin azaltılması ile enerji, ham madde ve kimyasal tasarrufu da sağlanmasından dolayı, ana amacın enerji ve ham madde tasarrufu olduğu uygulamalarda dahi su tüketiminde de azalmanın gerçekleştirilmesi mümkündür. Bunlara ilaveten,

    • Bu alt sektörde kimyasal tüketiminin oldukça yoğun olması
    • Üretim proseslerinde ısıl enerjiden önemli ölçüde faydalanılması
    • Üretim proseslerinde tehlikeli, tehlikesiz ve tekstil sektörüne has atıklar oluşması
    • Alt sektörde yoğun su tüketimlerine paralel olarak yüksek miktarda atıksu oluşması

    sebebiyle kılavuz hazırlanmasının öncelikli olduğu düşünülmektedir.

    Seramik Karo ve Kaldırım Taşları İmalatı 

    Seramik kaplama sektöründe 53 adet firma üretim yapmaktadır. 2015 yılında 4,46 milyar TL’lik seramik inşaat malzemesi üretilmiştir.

    Bu alt sektör, kendi sektörü içinde su tasarruf potansiyeli açısından çimento imalatı alt sektöründen sonra 2. sırada, enerji tasarruf potansiyeli açısından 3. sırada ve toplam tasarrufa bakıldığında mineral sektörü açısından tüm alt sektörler arasında 4. sırada yer almaktadır. Sektör ile ilgili hali hazırda Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanmış olan BREF dokumanı mevcuttur. Bununla birlikte, ülkemizde 1998 yılından bu yana faaliyet gösteren Seramik Araştırma Merkezi (SAM), seramik sanayinin gereksinim duyduğu konularda Ar-Ge çalışmaları yürütmektedir. SAM enstitümüzün paydaşları arasında yer almaktadır. Enstitümüzde sektör ile ilgili şu ana kadar 2 proje gerçekleştirilmiş olup; sektörle ilgili bilgi, tecrübe ve kapasite mevcuttur. Bu sebeple, BREF dokümanları mevcut olmayıp sektördeki firma çeşitliliği nispeten az olan diğer alt sektörlerden daha önce kılavuz hazırlanması gerektiği düşünülmektedir.

    Çimento İmalatı 

    Türkiye çimento sektörü, 1911 yılında 20.000 ton/yıl kapasiteli bir fırınla Darıca’da üretime başlamış olup, 2016 yılı itibariyle 80 milyon ton klinker ve yaklaşık 133 milyon ton çimento üretim kapasitesine ulaşmıştır. 2017 yılı itibariyle ülkemizde 54’ü entegre, 18'i öğütme olmak üzere toplam 72 adet tesis bulunmaktadır (TÇMB, 2017a). Dünya çimento üretimi 2015 yılında 4,6 milyar tona ulaşmış olup, Çin 2,35 milyar ton üretim ile dünya çimento üretimindeki lider konumunu sürdürmektedir. Türkiye ise 72,8 milyon ton çimento üretimi ile Avrupa’nın en büyük, dünyanın ise Çin, Hindistan, AB ülkeleri, ABD ve Brezilya’dan sonra en büyük altıncı üreticisi konumundadır (CEMBUREAU, 2016).

    Sektör, ihracattaki payını her geçen gün artırmakta ve dünyanın yaklaşık 90 ülkesine satış yapmaktadır. 2016 yılında yaklaşık 7,5 milyon ton çimento, 3,7 milyon ton klinker ihracatı gerçekleştirilmiştir. Mevcut durumda, yurtiçi talebi karşılamakta sıkıntı çekmeyen, bunun yanı sıra ihracat miktarını sürekli artıran sektör Avrupa’nın en büyük çimento ihracatçısı konumundadır.

    "Çimento imalatı" alt sektörü, özellikle enerji ve ham madde tasarruf potansiyeli açısından diğer tüm alt sektörler arasında belirgin şekilde öne çıkmaktadır. Sektör ile ilgili hali hazırda Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanmış olan BREF dokumanı, CEMBUREAU tarafından hazırlanmış olan yıllık raporlar ve birçok teknik rapor mevcuttur. Bununla birlikte ülkemizde de sektörel bir dernek olan TÇMB aktif olarak faaliyet göstermektedir. Kaynak yoğun bir sektör olan "Çimento imalatı” alt sektöründe özellikle enerji ve ham madde tüketim miktarları çok yüksektir. Bu kapsamda, küçük verimlilik uygulamaları ile büyük miktarlarda tasarruflara ulaşmak mümkün olduğundan bu sektörde yapılan çalışmalar oldukça önemlidir. Ayrıca, Enstitümüzde sektör ile ilgili şu ana kadar 2 adet proje gerçekleştirilmiş olup; sektörle ilgili bilgi, tecrübe ve kapasite mevcuttur.

    Kimyasal Gübre ve Azot Bileşiklerinin İmalatı 

    Bu sektör için üretilen ürünler proses bakımından benzer süreçlerden geçen homojen bir yapıya sahiptir. Ülkemizde kimyasal gübre üretimi için gerekli olan ana hammaddelerden doğalgaz, fosfat kayası, potasyum vb. maddelerin neredeyse tamamı (%95) ithal edilmekte ve 6-7 ana üretici firma tarafından gübre haline dönüştürülmektedir.

    Bunun haricinde sektörde farklı büyüklük ve kapasitede 350 civarında firma doğrudan ithalat ile muhtelif karışım ve formülasyonlarla üretim yapmaktadır. Sektörün dışa bağımlı olması, pazar koşulları ve kur değişimine karşı kırılgan hale getirmektedir.

    Bu sektörün “Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin Belirlenmesi Projesi” projesinde çalışılan bir sektör olması, BREF dokümanının ve dünya genelinde vaka çalışmalarının (case study) olması ve su tasarrufu açısından ilk sırada yer alması sebebiyle kılavuz hazırlanması açısından faydalı olacağı düşünülmektedir.

    Başka Yerde Sınıflandırılmamış Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Saklanması 

    Gıda sektöründe, 10.3 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması alt sektörü 3 alt sektörü daha kapsamaktadır.

    • 10.31 Patatesin işlenmesi ve saklanması
    • 10.32 Sebze ve meyve suyu imalatı
    • 10.39 Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması

    Sektör ülke çapında KOBİ işletmelerinden oluşan bir yapıya sahip olup, başta Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı teşvik ve hibeleri olmak üzere sürekli gelişen bir sektör durumundadır. Katma değeri orta büyüklükte, fakat su ayak izi çok büyük olan, tarım ve tarımsal ürünler ile bağlantılı bir sektördür. Hammadde verimliliği ve ikincil hammadde çıktısı olarak da önemlidir. “Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Kaynak Verimliliği Rehber” dokümanı KOBİ’ler için uygulanabilir faydalı sonuçlar sağlayacaktır.

    Düz Cam İmalatı

    Sektörün kılavuz hazırlanmak üzere seçimine ait kriterler aşağıdadır;

    • Enerji yoğun bir sektör olup 2015 yılı ETKB Enerji Denge Tablosuna göre mineral sektöründe tüketilen enerjinin %7’sine sahiptir (694 bin TEP).
    • İnşaat, otomotiv, enerji, beyaz eşya, gıda, içki, meşrubat, ilaç, kozmetik, turizm (lokanta, ikram dahil), mobilya, boru, elektrik ve elektronik gibi birçok sektöre ve ev kesimine girdi veren temel sanayi alanlarından biri olup, ülke ekonomisi açısından büyük önem taşımaktadır.
    • Türkiye cam sektörü 4,7 milyon ton/yıl üretim kapasitesi ile (Türkiye ve yurtdışı) dünyada önemli bir konuma sahiptir (BSTB, 2014).
    • Şişecam cam ev eşyasında Avrupa’da ikinci, dünyada üçüncü; düz camda Avrupa’da ikinci dünyada beşinci (5 üretim tesisi); cam ambalaj alanında ise dünyada ve Avrupa’da dördüncü durumdadır (4 üretim tesisi). (Şişecam, 2015).
    • Yurtiçi üretim kapasitesinin %50’si düzcam, %32’si cam ambalaj, %16’sı cam ev eşyası, kalan yaklaşık %2’lik kesim de cam elyafı kapasitesinden oluşmaktadır (BSTB, 2014).
    • “Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin Belirlenmesi Projesi” sonuçlarına göre “23.11: Düz Cam İmalatı” alt sektörü mineral sektöründe en yüksek enerji tasarruf potansiyeline sahip alt sektörler arasındadır.
    • Şişecam, Türkiye’de en büyük cam üreticisi olup üretim kapasitesinin yaklaşık %90’ına sahiptir (BSTB, 2014). Bununla birlikte Düzcam, Güral Cam, İzocam ve Marmara Cam gibi farklı ölçeklerde işletmeler de mevcuttur. Ancak kapasitenin ve üretim hacminin büyük bir bölümünü Şişecam oluşturduğundan hazırlanması planlanan el kitabının Şişecam’a yönelik olması da mümkündür.

    Sektör ile ilgili hali hazırda Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanmış olan BREF dokumanı mevcuttur. Ayrıca, Enstitümüzde sektör ile ilgili şu ana kadar 1 adet proje gerçekleştirilmiş olup; sektörle ilgili bilgi, tecrübe ve kapasite mevcuttur.

    Kakao, Çikolata ve Şekerleme İmalatı

    Gıda ana sektöründe, 10.8 Diğer gıda maddelerinin imalatı alt sektörü aşağıda verilen 7 tane daha alt sektörden oluşmaktadır.

           10.81 Şeker imalatı

    • 10.82 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
    • 10.83 Kahve ve çayın işlenmesi
    • 10.84 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
    • 10.85 Hazır yemeklerin imalatı
    • 10.86 Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
    • 10.89 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı

    Kaynak potansiyeli yüksek görünse bile (Diğer gıda maddelerinin imalatı alt sektörü için) sektörü kapsayıcı bir kitapçık oluşturulması birçok alt sektörden oluştuğu için uygulanabilir görünmemektedir. Uygulanabilir olanı ürün ve/veya spesifik alt sektör odaklı “Kaynak Verimliliği Sektörel Kitapçığı” üzerine çalışmaktır.

    Bu sebeple, 10.8 Diğer gıda maddelerinin imalatı sektöründe öne çıkan 10.81 ve 10.82 alt sektörleri arasında uygun olanı 10.82 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı alt sektörüdür. Sektör yapı olarak ülke çapında KOBİ ve büyük ölçekli işletmelerden oluşmuş bir nispeten homojen bir yapıya sahiptir. Oluşturulacak “Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kaynak Verimliliği Rehberi” sektör için kullanışlı olacaktır. 10.81 (Şeker İmalatı) sektörü ise önemli olmakla birlikte bilindiği üzere ülke çapında 25 adet devlet ve birkaç adet özel şeker işletmesi bulunmaktadır. Dolayısıyla oluşturulacak bir “Şeker imalatı Kaynak Verimliliği Rehberi” teorik kalacak, kamu kurumlarının iyileştirme/proses optimizasyonu ve/veya verimlilik artırıcı faaliyetlerde aksiyon alması özel sektöre kıyasla çok yavaş olduğundan 10.81 alt sektörü için rehber doküman hazırlanması uygulanabilirlik açısından öncelikli değildir.

    Ana Demir ve Çelik Ürünleri ile Ferro Alaşımların İmalatı” 

    24.10 alt sektörü Ana metal sektörünün potansiyelinin yaklaşık %80'ini temsil etmektedir ve çalışılan bütün alt sektörler içerisinde en yüksek kaynak verimliliği potansiyeline sahiptir. Bu sektör ile ilgili olarak detaylı bir BREF dokümanı mevcuttur. Bununla birlikte Enstitümüzde bu sektörde mevcut en iyi teknikler konusunda, son 5 yıl içerisinde, ulusal düzeyde 3 adet ar-ge projesi gerçekleştirilmiş ve BREF dokümanları detaylı olarak çalışılmıştır. Bu sebeple, bu alt sektörde kılavuz hazırlanması mevcut bilgilerin pekiştirilmesi ve sektörün büyük çoğunluğuna hitap etmesi açısından faydalı olacaktır.

    BREF Dokümanlarına ulaşmak için tıklayınız http://eippcb.jrc.ec.europa.eu/reference/

    Proje Hakkında detay görüş/soru/ortaklık/bilgi paylaşımı için tıklayınız sonmez.dagli@tubitak.gov.tr; tuba.budak@tubitak.gov.tr;emrah.s@tubitak.gov.tr)

    GALERİ
    DÖKÜMANLAR

    Proje Dökümanları